‘Teken zijn vooral actief van maart tot november’ is nog vaak het uitgangspunt. Maar
door de klimaatverandering is dat niet meer zo, zegt huisarts Walter Schrader. ‘Met steeds meer zachte winters zijn veranderingen in preventie, diagnostiek en behandeling van tekenbeten noodzakelijk.’
15,9 graden Celsius was het op 31 december 2022 in De Bilt. Een record voor oudejaarsdag en het was al de 4e keer deze eeuw dat het warmterecord werd aangescherpt. Op de Limburgse meetpunten Ell en Arcen werd het op 31 december 2022 zelfs 17,6 graden. Zo zacht zijn de Hollandse winters steeds vaker. Dat betekent ook dat teken steeds vaker ook in december, januari en februari tevoorschijn kunnen komen. Teken worden immers actief bij een temperatuur boven de 7 graden.
Huisartsen doen er volgens Schrader verstandig aan patiënten erop te wijzen dat ze zichzelf ook op warme winterdagen moeten beschermen tegen teken. En dat ze na een wandeling in bos of duinen er aan denken dat ze hun huid moeten controleren. Ook in december, januari en februari is alertheid op symptomen van een tekenbeet geboden. Een andere voorlichting wordt gevraagd. Schrader: ‘De ene decemberdag kan het 15 graden zijn en 2 dagen later 4 graden. We weten natuurlijk dat expressie van een besmetting lang kan duren. Dus het kan zijn dat een erytheem ontstaat in een periode dat de patiënt niet meer aan een mogelijke tekenbesmetting denkt. Omdat de temperatuur dan inmiddels sterk gedaald is.’
Ook de diagnostiek van een mogelijke tekenbesmetting verandert als gevolg van de klimaatverandering, zegt Schrader. ‘Vroeger zou je als huisarts eind december minder snel aan een teek denken. Maar hebben we weer zo’n warme decembermaand als vorig jaar, dan moet je vaker met een tekenbeet rekening houden.’ Kijk ook in de winter op tekenradar.nl, adviseert Schrader huisartsen. Die website helpt bepalen hoe groot de kans is dat de klachten van je patiënt veroorzaakt worden door een tekenbeet.
Natuurlijk wil je als huisarts niet onterecht behandelen. Als je symptomen waarneemt die enigszins doen denken aan een tekenbeet, vraag dan ook in de wintermaanden naar de gebieden waar de patiënt de afgelopen weken is geweest, adviseert Schrader. Zie je op tekenradar.nl een toename van het aantal meldingen in een van die gebieden? Die informatie helpt je bepalen of antibiotische profylaxe verstandig is of niet. Gemiddeld is één op de vijf teken besmet met de Borrelia burgdorferi bacterie, maar in sommige streken zoals in de provincie Drenthe, ligt dat aantal veel hoger.
Nog een belangrijk aandachtspunt voor de diagnostiek van een tekenbeet: denk niet te snel dat het géén tekenbeet kan zijn als er geen erytheem zichtbaar is. Een erytheem kan na enkele dagen (gemiddeld 17 dagen) maar kan ook pas na maanden optreden. Sommige mensen die wel zijn gebeten hebben géén erytheem gehad. De richtlijn Lymeziekte op rivm.nl verwoordt het zo: ‘Het is belangrijk te beseffen dat een groot gedeelte van de patiënten met late manifestaties zich geen erythema migrans, en soms ook geen tekenbeet, kan herinneren.’
Meer aanbevelingen over het afwegen van de voor- en nadelen van profylactische medicatie worden, met de meest actuele onderzoeksresultaten, beschreven op kleinekwalen.nl.
